Prawa pracownika rodzica !

Czy znasz swoje prawa ? Czy wiesz, że prawo pracy przewiduje szereg rozwiązań dla pracownika rodzica ?

Twoje prawa jako rodzica w pracy !

Od 2023 roku w polskim Kodeksie pracy obowiązują przepisy, które wprowadzają wiele pro-rodzinnych udogodnień dla mam i ojców. Ich celem jest ułatwienie łączenia życia rodzinnego z zawodowym – bez poczucia, że trzeba wybierać między dziećmi a pracą.

Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć krok po kroku, jakie prawa przysługują rodzicom zatrudnionym na umowie o pracę – od momentu zajścia w ciążę.

1. Ochrona w czasie ciąży i po urodzeniu dziecka

Mamo - jeśli jesteś w ciąży i pracujesz na umowie o pracę – jesteś chroniona.
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać Twojej umowy w czasie ciąży oraz w czasie urlopu macierzyńskiego,ani urlopu rodzicielskiego od dnia złożenia wniosku o udzielenie tych urlopów. To samo dotyczy pracownika ojca korzystającego z powyższych i innych urlopów związanych z rodzicielstwem (urlop ojcowski).

W tych okresach pracodawca nie może również prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem rodzicem.

Dodatkowo:

• jeśli Twoja umowa na czas określony kończyłaby się w czasie ciąży, zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu,
• pracodawca nie może zlecać Ci pracy w nocy, w nadgodzinach ani delegować Cię bez Twojej zgody,
• masz prawo do zwolnień na badania lekarskie związane z ciążą w godzinach pracy – z zachowaniem wynagrodzenia.

2. Urlopy po urodzeniu dziecka

Urlop macierzyński

Przysługuje mamie po porodzie, obowiązkowy w wymiarze co najmniej 14 tygodni.

Łącznie: 20 tygodni przy jednym dziecku, 31 tygodni przy bliźniakach, 33 tygodnie przy trojaczkach i więcej.

Można wykorzystać do 6 tygodni przed porodem.

W tym czasie przysługuje 100% wynagrodzenia (zasiłek macierzyński z ZUS).

Ważne: matka ma prawo zrezygnować po 14 tyg z pozostałej części urlopu macierzyńskiego pod warunkiem, że pozostałą część przejmie ojciec !

Urlop rodzicielski

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego rodzice mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który od 2023 roku został wydłużony i podzielony między mamę i tatę.

Łączny wymiar:

41 tygodni – przy jednym dziecku,

43 tygodnie – przy bliźniakach lub większej liczbie dzieci.

Każdemu z rodziców przysługuje 9 tygodni wyłącznego urlopu, którego nie można przekazać drugiemu.

Urlop można podzielić na maksymalnie 5 części i wykorzystać do końca roku, w którym dziecko kończy 6 lat.

Wysokość zasiłku:

70% wynagrodzenia standardowo,

81,5%, jeśli rodzic złoży wniosek o cały urlop rodzicielski bezpośrednio po macierzyńskim.

Urlop ojcowski

Przysługuje ojcu dziecka – niezależnie od urlopu matki.

Wymiar: 2 tygodnie, które można wykorzystać jednorazowo lub w dwóch częściach po tygodniu.

Urlop można wziąć do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy.

W tym czasie przysługuje 100% wynagrodzenia (zasiłek z ZUS).

3. Praca zdalna i elastyczny czas pracy dla rodziców

Rodzic dziecka do 4 lat – prawo do pracy zdalnej

Jeśli wychowujesz dziecko do 4. roku życia, możesz złożyć wniosek o wykonywanie pracy zdalnej.
Pracodawca ma obowiązek go uwzględnić, o ile rodzaj pracy na to pozwala.
Wniosek składa się pisemnie lub mailowo.

Możesz pracować:

• całkowicie zdalnie,
• hybrydowo (część dni w domu, część w biurze).

Rodzic dziecka do 8 lat – elastyczna organizacja pracy

Masz prawo wnioskować o elastyczną formę zatrudnienia, np.:

• ruchomy czas pracy (możliwość samodzielnego ustalania godzin),
• skrócony tydzień pracy,
• pracę w niepełnym wymiarze,
• system zdalny lub hybrydowy.

Pracodawca ma obowiązek rozpatrzyć wniosek w ciągu 7 dni i uzasadnić decyzję.
Złożenie takiego wniosku nie może być powodem zwolnienia – jesteś objęty ochroną przed dyskryminacją i wypowiedzeniem.

4. Dodatkowe dni wolne dla rodziców i opiekunów

Dwa dni wolne na dziecko

Każdemu pracownikowi wychowującemu co najmniej jedno dziecko do 14 roku życia przysługuje 2 dni (lub 16 godzin) wolnego w roku kalendarzowym – z zachowaniem pełnego wynagrodzenia.
To tzw. opieka na dziecko, o której mówi art. 188 Kodeksu pracy.
Zwolnienie to może wykorzystać matka lub ojciec.

Zwolnienie z powodu siły wyższej

Od 2023 roku rodzic ma prawo do 2 dni lub 16 godzin wolnego w roku kalendarzowym z powodu tzw. siły wyższej – np. nagłej choroby dziecka, wypadku, konieczności natychmiastowej opieki nad członkiem rodziny.
W tym czasie przysługuje 50% wynagrodzenia.
Wniosek można złożyć nawet w dniu nieobecności – np. telefonicznie lub mailowo.

Urlop opiekuńczy – 5 dni na opiekę nad bliskim

Nowość wprowadzona w 2023 roku – urlop opiekuńczy.
Przysługuje każdemu pracownikowi (kobietom i mężczyznom) w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym.
Można z niego skorzystać, aby opiekować się:

• chorym dzieckiem,
• rodzicem,
• małżonkiem lub innym członkiem rodziny wymagającym osobistej opieki.

Urlop opiekuńczy jest bezpłatny, ale chroni miejsce pracy i pozwala legalnie zająć się bliskim bez ryzyka zwolnienia.

5. Ochrona przed zwolnieniem rodziców

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę, jeśli:

• jesteś w ciąży lub na urlopie macierzyńskim,
• korzystasz z urlopu rodzicielskiego lub ojcowskiego,
• złożyłeś wniosek o pracę zdalną lub elastyczny czas pracy,
• korzystasz z urlopu opiekuńczego lub dni wolnych na dziecko.

Każdy przypadek zwolnienia z powodu macierzyństwa, ojcostwa lub opieki nad dzieckiem może być traktowany jako dyskryminacja, za którą grożą pracodawcy sankcje.

Dlaczego warto znać te przepisy?

Nowe przepisy wprowadzone w 2023 roku pozwalają łączyć pracę zawodową z wychowaniem dzieci w sposób bardziej elastyczny, bez lęku o utratę pracy i bez konieczności rezygnowania z rozwoju zawodowego.

Pamiętaj:

Wszystkie opisane uprawnienia dotyczą pracowników zatrudnionych na umowie o pracę.
Jeśli nie masz pewności, jak złożyć wniosek lub czy Twoja sytuacja się kwalifikuje – zapytaj w dziale kadr, w ZUS lub w Państwowej Inspekcji Pracy.